‘Elektrisch vervoer is niet het probleem, maar deel van de oplossing voor netcongestie’

Dat zegt Onoph Caron, directeur ElaadNL, de vereniging voor netbeheerders. Hoe? Met netbewust laden en door de bufferfunctie van elektrisch vervoer te gebruiken voor zon- en windenergie. Dit is aflevering 6 in de serie 10 jaar NKL, waarin directeur Roland Ferwerda in gesprek gaat met de belangrijkste partners van NKL.

Onoph Caron
Directeur ElaadNL (sinds juni 2010). Kennis- en innovatiecentrum ElaadNL onderzoekt en test het slim en duurzaam opladen van elektrische voertuigen. Het is een initiatief van de gezamenlijke Nederlandse netbeheerders.

  • Was mede-directeur bij de oprichting van NKL in 2014.
  • Bestuurslid E-Violin (2013 – 2021)
  • Werkzaam bij Nuon tijdens de liberalisering van de energiemarkt. Daarna werkzaam bij Alliander.
  • Studeerde beleidswetenschappen in Nijmegen aan de Radboud University.

Onoph Caron
Directeur ElaadNL (sinds juni 2010). Kennis- en innovatiecentrum ElaadNL onderzoekt en test het slim en duurzaam opladen van elektrische voertuigen. Het is een initiatief van de gezamenlijke Nederlandse netbeheerders.

  • Was mede-directeur bij de oprichting van NKL in 2014.
  • Bestuurslid E-Violin (2013 – 2021)
  • Werkzaam bij Nuon tijdens de liberalisering van de energiemarkt. Daarna werkzaam bij Alliander.
  • Studeerde beleidswetenschappen in Nijmegen aan de Radboud University.
Duurzaam hart?

Stom toeval was het eigenlijk dat Onoph in de energiewereld landde. Zijn buurman tipte een functie als salesdirector bij Nuon, ‘echt iets voor jou’. Had hij toen al een duurzaam hart? ‘Nee, en eerlijke gezegd daar was in die tijd ook helemaal niemand mee bezig. Wel zag je bij de energiebedrijven de eerste gedachten ontstaan over besparen.’

Het was de tijd voor de energiesplitsing, het netbeheer zat nog binnen het energiebedrijf. Onoph maakte de overstap naar de netbeheerdersorganisatie van Nuon in Arnhem, werd relatiemanager voor gemeenten, later ook MT-lid. Daar kwam hij in contact met Nancy Kabalt [huidig bestuursvoorzitter NKL, red.]. ElaadNL was toen al opgericht en Nancy vroeg hem de boel te leiden. ‘En dat is dus alweer 15 jaar geleden, want binnenkort hebben we een feestje.’

Tienduizend laadpalen

“De impact van elektrisch vervoer op het elektriciteitsnet onderzoeken en duiden”. Dat was de hoofdopdracht van ElaadNL – en is dat eigenlijk nog steeds. ‘Er waren wat omgebouwde auto’s en wij zijn de eerste paar jaar ook bezig geweest met het plaatsen van die laadpalen.’

Tienduizend laadpalen, riep ElaadNL ambitieus. ‘Maar toen ontstond discussie: gaat de netbeheerder hierover als verlengstuk van het net? Of is het de markt? Dat leidde tot zoveel commotie dat we zijn gestopt met palen plaatsen. Doordat we drie jaar lang ongelooflijk veel kennis en contacten hebben opgebouwd, zijn we verder gegaan als kennis- en innovatiecentrum. Daarmee waren we uit de commercie.’

Roland: ‘Misschien was het wel jullie rol in een innovatieve sector op dat moment. Iemand moest opstaan en de eerste stappen zetten.’ Onoph: ‘Helemaal mee eens dat een publieke organisatie dit in eerste instantie oppakt. Maar in hindsight hadden we concreter moeten vastleggen wanneer de markt rijp is en wanneer je er dan als Elaad mee stopt. Want nu werden we gewoon niet geloofd, als we aangaven dit als tijdelijke rol te zien.’  

De markt, netbeheerders en gemeenten stonden in die begintijd erg tegenover elkaar, maar op technisch en operationeel vlak wisten we elkaar wél te vinden.

Stormfase

‘Wat we geleerd hebben in die “stormfase”, is dat we allemaal afhankelijk zijn van elkaar,’ vervolgt Onoph. ‘De markt, netbeheerders en gemeenten stonden erg tegenover elkaar, maar op technisch en operationeel vlak wisten we elkaar wél te vinden. Zo ontstond het inzicht: we moeten iets optuigen waarmee we ons gezamenlijk belang organiseren. Dat werd NKL.’

Wat Roland het meeste bijstaat uit de begintijd, is de inrichting en harmonisatie van de markt. Bijvoorbeeld het standaardiseren van het aanvraag- en realisatieproces, standaardiseren van specificaties in basissets en ontwikkelen van OCPP [open charge point protocol: een standaard voor EV-laadpalen, zodat ze met elkaar kunnen communiceren, ongeacht de fabrikant, red.]. Roland: Waar NKL en ElaadNL elkaar volgens mij goed in vonden, is het ontwikkelen van de richtlijnen voor een goed functionerende markt. Onoph beaamt dit. ‘NKL was de hoeder van dat verhaal en werkte het verder uit.’

Uitdagingen

Inmiddels is de storm iets gaan liggen. Toch zijn er uitdagingen genoeg voor de netbeheerders. Onoph somt op. Netcongestie uiteraard, daarover later meer. ‘Vehicle-to-grid: daar zijn we al mee bezig, maar moeten we opschalen. Standaardisatie blijft een rode draad, bijvoorbeeld ook bij de aanbesteding. En medewerkers. De hele wereld roept om technici, wij werken hiervoor nauw samen met de Hogeschool Arnhem Nijmegen en met de ROC’s.’

Alles wat achter de meter gebeurt, is ongelooflijk relevant voor de netbeheerder, maar wij kunnen er niets over beslissen.

Voor NKL ziet Onoph bij deze thema’s een bemiddelende rol. ‘Alles wat achter de meter gebeurt, is ongelooflijk relevant voor de netbeheerder. Maar wij kunnen er niets over beslissen en moeten samen met partijen afspraken maken. De belangen verschillen enorm, dus ik denk dat dat door een neutrale partij moet gebeuren. NKL zou die gesprekken op een onafhankelijke manier kunnen voeren.’

Regie

Bij de Nationale Agenda Laadinfrastructuur (NAL) ziet hij een vergelijkbare rol voor NKL. ‘Ik zie de NAL als programma om drempels voor EV weg te nemen. En iedereen acteert daar min of meer vanuit zijn eigen missie.’ Regie is echter wel nodig. ‘Ik denk dat het voor de overheid fijn is om sommige vraagstukken niet bij de netbeheerders of markt neer te leggen, maar bij een neutrale partij zoals NKL. Een voorbeeld is het prijstransparantieverhaal. Wie zou dat anders moeten doen?’

Onvoldoende inzicht in de energievraag

Het probleem met netcongestie is enorm urgent, stelt Onoph. ‘En misschien wel het grootste knelpunt is dat het inzicht in de energievraag ontbreekt. Eind 2023 stelde Tennet vast dat de regionale en landelijke profielen niet met elkaar matchen. De precieze belasting op het net wordt nu onderzocht.’

Ook het inzicht in de laadbehoefte van gemeenten en provincies ontbreekt. ‘Wij kunnen hele mooie voorspellingen maken in de Outlooks, maar hebben geen glazen bol. We hebben validatie nodig uit de praktijk.’

Roland: ‘Veel overheden verwachten waarschijnlijk dat de netbeheerders hier een duidelijk kader scheppen’ Onoph: ‘Het punt is dat de schaarste op het net om keuzes vraagt. Keuzes tussen een datacentrum of een ziekenhuis. Tussen elektrisch vervoer of bouwen. Dat zijn politieke keuzes die een netbeheerder niet wil en kan maken. Het prioriteren moet in het PMIEK en op andere plekken gebeuren. Het besef dat gemeenten en provincies daar belangrijke spelers in zijn, moet nog helemaal indalen.’

Je hebt de bufferfunctie van EV nodig om flexbronnen als wind en zon te kunnen absorberen.

EV als oplossing

Naast uitdagingen zijn er ook kansen. Vehicle-to-grid en netbewust laden kunnen perspectief bieden. Je hebt de bufferfunctie van EV nodig om flexbronnen als wind en zon te kunnen absorberen. Onoph: ‘Dus je zou kunnen stellen dat je met EV meer kunt bouwen. Dus dan is elektrisch vervoer niet het probleem, maar deel van de oplossing. Dat moeten we ook op die manier gaan benaderen: EV én bouwen. Zodat de beide ministeries niet tegenover elkaar komen te staan. Het is geen tegenstelling. Je wil allebei verder en je kúnt allebei verder komen.’

Verbinden in plaats van polariseren dus, concludeert Onoph. ‘Precies waarvoor NKL destijds in het leven is geroepen. Neutraliteit in het oog van de storm. Toen en nu.’