Wat is netcongestie?
Op verschillende plekken in Nederland is momenteel onvoldoende ruimte (capaciteit) op het elektriciteitsnet. We gebruiken en wekken steeds meer elektriciteit op, en vooral op piekmomenten dreigt het elektriciteitsnet niet alle energie te kunnen transporteren. De verduurzaming van mobiliteit, warmte en industriële processen zorgt voor een verschuiving van fossiele brandstoffen naar elektriciteitsgebruik. Ook wekken we steeds meer duurzame elektriciteit op, waarmee we dagen met veel zon en wind veel elektriciteit het net op sturen. Dit zorgt voor file op het elektriciteitsnet: netcongestie.
De landelijke en regionale netbeheerders zijn druk bezig met uitbreiding van het net: hiervoor moeten kabels worden gelegd en nieuwe elektriciteitsstations worden aangelegd. Omdat dit grote projecten zijn met lange doorlooptijd, moeten aanvragen voor nieuwe en zwaardere aansluitingen wachten tot de uitbreidingen gereed zijn. Tot die tijd komen nieuwe aanvragen voor aansluitingen en verzwaringen in een wachtrij.
In eerste instantie geldt die wachtrij voor grootverbruikersaansluitingen: aanvragen voor een aansluiting groter dan 3x80A (max. 55kW aan vermogen). Vooralsnog worden in de meeste gebieden in Nederland aanvragen voor een kleinverbruikersaansluiting (<3x80A) gewoon nog gehonoreerd. Dit betekent dat huishoudens en kleinere bedrijven wel een aansluiting kunnen krijgen. Tegelijkertijd is de verwachting dat congestie op dit deel van de laagspanningsnetten ook steeds vaker gaat plaatsvinden.
Netcongestie is een belangrijke factor geworden op veel beleidsterreinen: economische ontwikkeling, woningbouw, realisatie van lokale opwek en ook in de verduurzaming van transport en mobiliteit. De verwachting is dat netcongestie in ieder geval de komende 10 jaar een belangrijke factor blijft in al deze ontwikkelingen.
Is dit voor jou een nieuw onderwerp? Dan geeft de handreiking Basisinformatie over energie-infrastructuur van Netbeheer Nederland een goed overzicht hoe het Nederlandse elektriciteitssysteem in elkaar zit, en hoe de uitbreiding van het stroomnet tot stand komt.
Het plaatsen van laadpunten wordt op verschillende manieren geraakt door netcongestie. Zolang er geen congestiemaatregelen voor kleinverbruik-aansluitingen zijn aangekondigd, kunnen gewone laadpalen en kleinere laadpleinen nog worden aangesloten.
Omdat logistieke bedrijven vaak met hogere vermogens laden, gaat netcongestie vooral daar spelen voor:
- (onderweg) laden van bestelvoertuigen en trucks op hogere laadsnelheden;
- laden van meerdere trucks (> 2) voor bedrijven met een kleinere netaansluiting;
- laden van grotere vloten bestelvoertuigen (> 10) voor bedrijven met een kleinere netaansluiting of gecontracteerd transportvermogen.
ElaadNL heeft onderstaand overzicht opgesteld om een indruk te geven welke laadinfrastructuur op welk niveau op het energienet wordt aangesloten.
Figuur: Overzicht van de verschillende spanningsniveaus in het stroomnet en waar verschillende soorten laadinfrastructuur worden aangesloten. Bron: Analyse netimpact van elektrische mobiliteit (ElaadNL, 2023).
Hoewel netcongestie voor de komende tijd een gegeven is, kun je als gemeente alsnog iets doen om de gevolgen van netcongestie voor logistieke ondernemers zoveel mogelijk te mitigeren. Dit vereist een actievere rol vanuit de gemeente richting stakeholders dan je op het thema laden tot nu wellicht gewend bent.
Het is goed om de keuzes in je logistieke laadbeleid in samenhang te zien met de bredere ontwikkelingen op het energiesysteem:
- Hoe ondersteun je ondernemers op bedrijventerreinen met de verduurzamingsopgave, waarvan het elektrische wagenpark onderdeel is? Netcongestie en beschikbaar vermogen horen bij je bedrijventerreinaanpak. Zie ook het onderdeel Laadinfrastructuur op bedrijventerreinen.
- Hoe neem je de elektrificatie van logistiek mee in de planning en prioritering van de uitbreiding van het elektriciteitsnet?
Voor het zo goed mogelijk benutten van bestaande aansluitingen zijn verschillende mogelijkheden, in afwachting van de uiteindelijke verzwaring. Hiervoor zijn diverse mitigerende maatregelen uitgezocht en deze worden inmiddels in de praktijk gebracht.
Oplossingsrichtingen zijn:
- Slim laden
- Inzet van een mobiele of stationaire batterij
- Ongegarandeerde aansluitingen
- Collectieve laadpleinen
- Energyhubs
Zie voor meer informatie de Handreiking Mitigerende maatregelen voor (logistiek) ondernemers. Ook zijn er al praktijkcases van ondernemers die (een combinatie van) de mitigerende maatregelen hebben toegepast.
Een goed startpunt om een overzicht te krijgen van de netcongestiesituatie in jouw gemeente is de Capaciteitskaart van Netbeheer Nederland. Op deze kaart kun je per gebied zien of er sprake is van congestie, plus hoeveel aanvragen voor een nieuwe aansluiting er in de wachtrij staan. Ook kun je zien welke investeringen de netbeheerders wanneer doen in een specifiek gebied. De kaart wordt up-to-date gehouden door de netbeheerders.
In hoeverre de actuele netsituatie daadwerkelijk een probleem is voor logistiek ondernemers die willen elektrificeren, is van tevoren lastig te zeggen. Een recent onderzoek van de NAL Werkgroep Logistiek naar de netaansluitingen van logistiek ondernemers [link naar CAR_VESDI resultaten verschijnt binnenkort] laat zien dat het overgrote deel van ondernemers met bestel- en vrachtvoertuigen een relatief klein wagenpark heeft. Deze ondernemers zouden in theorie moeten kunnen elektrificeren met een 3x80A aansluiting. Oftewel: netcongestie zou voor een overgroot deel van de logistiek ondernemers niet per se een knelpunt hoeven zijn. Voor het deel van de logistieke sector met een groter wagenpark of meerdere grotere voertuigen is de kans een stuk groter dat netcongestie een probleem vormt wanneer ze willen elektrificeren.
Om de juiste beleidskeuzes te kunnen maken, is het belangrijk om als gemeente ook te weten of logistieke ondernemers in jouw gemeente knelpunten ervaren door netcongestie. Wanneer je dit niet weet, kun je niet signaleren of ondernemers vastlopen in de transitie. De eenvoudigste manier om dit in zicht te krijgen, is door op verschillende manieren in gesprek te komen en blijven met jouw logistieke ondernemers. Bijvoorbeeld via de gemeentelijke bedrijfscontactfunctionaris, een BIZ of ondernemersvereniging, ondernemersontbijten de bredere gemeentelijke aanpak op bedrijventerrein, etc.
Tot slot kun je door goede contacten te onderhouden met jouw regionale netbeheerder ook zicht houden op de ontwikkelingen op het energienet. De netbeheerder weet vaak in detail te vertellen waar nog ruimte zit in het energienet, en welke investeringen er in jouw gemeente ophanden zijn. Vaak zijn er al gremia waarin de gemeente/provincie structureel contact heeft met de netbeheerder. Hier kun je op aansluiten. Het kan een kabels- en leidingenoverleg zijn, via je collega’s energiesysteem, of via de RES- of NAL-regio.
Je rol als gemeente op het gebied van netcongestie in relatie tot logistiek laden kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de omvang van de problematiek en de beschikbare capaciteit binnen jouw gemeente.
Een belangrijke overweging is om je op twee sporen te richten:
- Korte termijn: concrete ondersteuning ondernemers
- Langere termijn: strategisch plannen
Beiden zijn nodig om de impact van netcongestieproblematiek op het vestigingsklimaat en de verduurzamingsdoelen in jouw gemeente te mitigeren.
